Vergi Ä°ncelemeleri

Vergi incelemesinden maksat, ödenmesi gereken vergilerin doÄŸruluÄŸunu araÅŸtırmak, tespit etmek ve saÄŸlamaktır.

Ä°ncelemeye yetkili olanlar tarafından lüzum görüldüÄŸü takdirde inceleme, iÅŸletmeye dahil iktisadi kıymetlerin fiili envanterinin yapılmasına ve beyannamelerde gösterilmesi gereken unsurların tetkikine de teÅŸmil edilebilir.

Fiili envanterin yapılmasının gerektirdiÄŸi ve incelemeyi yapan tarafından tasdik edilen giderler Hazinece mükellefe ödenir.

 

Vergi Usul Kanununa göre vergi incelemesi hesap uzmanları, hesap uzman yardımcıları, ilin en büyük mal memuru, vergi denetmenleri, vergi denetmen yardımcıları ve vergi dairesi müdürleri tarafından yapılır.

Maliye müfettiÅŸleri, Maliye müfettiÅŸ muavinleri, Gelirler kontrolörleri ve stajyer Gelirler kontrolörleri, Gelirler Genel MüdürlüÄŸü'nün merkez ve taÅŸra teÅŸkilatında müdür kadrolarında görev yapanlar her hal ve takdirde vergi inceleme yetkisine haizdir.

Mükellefler vergi incelemesi yapanlardan hüviyet ibraz etmelerini isteyebilirler. Vergi incelemesi yapanlar, yanlarında memuriyet sıfatlarını ve inceleme yetkisini gösteren fotoÄŸraflı resmi bir vesika bulundurmak ve gittikleri yerde iÅŸe baÅŸlamadan evvel bu vesikayı ilgililere göstermek zorundadırlar.

Vergi İncelemesinin Yapılacağı Yer

 

Vergi incelemeleri, esas itibariyle incelemeye tabi olan mükellefin iÅŸ yerinde yapılır.

Ä°ÅŸ yerinin müsait olmaması, ölüm, iÅŸin terk edilmesi gibi zaruri sebeplerle incelemenin yerinde yapılması imkansız olur veya mükellef ve vergi sorumluluları isterlerse inceleme dairede yapılabilir. Bu takdirde incelemeye tabi olanın lüzumlu defter ve vesikalarını daireye getirmesi kendisinden yazılı olarak istenilir.

Ä°ncelemenin dairede yapılması halinde istenilen defter veya vesikaları belli edilen zamanda mazeretsiz olarak getirmiyenler, bunları ibraz etmemiÅŸ sayılırlar. Haklı bir mazeret gösterenlere, defter ve vesikalarını daireye getirmesi için münasip bir mühlet verilir.

 

Uygulamada vergi mahremiyeti veya iÅŸyerinin uygun olmaması nedeniyle inceleme ilgili denetim biriminin çalışma ofislerinde de yapılabilmektedir. Bu durumda, defter veya vesikaların ibrazı için uygun süre talep edilir.

Vergi İncelemesi Sırasında Uyulacak Esaslar

 

Vergi incelemesi yapanlar, yaptıkları inceleme sırasında aşağıdaki esaslara uymak durumundadırlar.

- Ä°ncelemeye tabi olan mükellefe, inceleme konusunu iÅŸe baÅŸlamadan evvel açık olarak izah ederler;

- Nezdinde inceleme yapılanın onayı olmadıkça resmi çalışma saatleri dışında inceleme yapamazlar veya buna devam edemezler. (Tutanak düzenlenmesi ve inceleme ile ilgili emniyet tedbirlerinin alınması bu hükmün dışındadır. Ancak bu gibi tedbirler, incelemelerin yapıldığı yerdeki faaliyeti sekteye uÄŸratmıyacak ÅŸekilde yapılır);

- Ä°nceleme bitince, bunun yapıldığını gösteren bir vesika nezdinde inceleme yapılana verilir.

 

Vergi Usul Kanununa veya diÄŸer kanunlara göre defter ve hesap tutmak, evrak ve vesikaları muhafaza ve ibraz etmek mecburiyetinde olan gerçek ve tüzel kiÅŸiler vergi incelemelerine tabidirler.

 

Ä°nceleme esnasında lüzum görülen hallerde, vergilendirme ile ilgili olaylar ve hesap durumları ayrıca tutanaklar ile tespit ve tevsik olunabilir. Mükellefin tutanakta yer alan ve kendi defter ve belgelerine dayanmayan tespitleri ile ilgili olarak itiraz ve açıklamalarda bulunabilir. Ä°nceleme geçirenlerin itiraz ve açıklamaları varsa bunlar da tutanaÄŸa geçirilir.

Bu suretle düzenlenen tutanakların bir nüshasının mükellefe veya nezdinde inceleme yapılan kimseye bırakılması mecburidir.

Ä°lgililer tutanakları imzalamaktan çekindikleri takdirde tutanakta bahis konusu edilen olaylar ve hesap durumlarını ihtiva eden defter veya vesikalar nezdinde inceleme yapılandan rızasına bakılmaksızın alınır ve inceleme neticesinde tarh edilen vergiler ve kesilen cezalar kesinleÅŸinceye kadar geri verilmez. Ä°lgililer her zaman bu tutanakları imzalıyarak defter ve vesikaları geri alabilirler. Ancak bu defterlerin suç delili olmaması ÅŸarttır.

Aramalı Vergi Ä°ncelemeleri                       

Ä°hbar veya yapılan incelemeler dolayısıyle, bir mükellefin vergi kaçırdığına delalet eden emareler bulunursa, bu mükellef veya kaçakçılıkla ilgisi görülen diÄŸer ÅŸahıslar nezdinde ve bunların üzerinde arama yapılabilir. Aramanın yapılabilmesi için:

- Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların buna lüzum göstermesi ve gerekçeli bir yazı ile arama kararı vermeye yetkili sulh yargıcından bunu istemesi;

- Sulh yargıcının istenilen yerlerde arama yapılmasına karar vermesi;

şarttır.

Dolayısıyla arama için yargı kararı ÅŸarttır.

Mükelleflerin kamuoyu nezdinde maddi ve manevi zararlara maruz kalmalarını engellemek üzere; ihbar üzerine yapılan aramada ihbar sabit olmazsa nezdinde arama yapılan kimse muhbirin adının bildirilmesini istiyebilir, bu takdirde, vergi dairesi muhbirin ismini bildirmeye mecburdur.

Aramalı inceleme sırasında vergi ile ilgisi olmıyan ÅŸahsi ve özel mektup ve diÄŸer evrak makbuz karşılığında sahiplerine geri verilir.

Arama neticesinde alınan defter ve vesikalar üzerindeki incelemeler en geç üç ay içinde bitirilerek sahibine bir tutanakla geri verilir. Ä°ncelemelerin haklı sebeplere binaen üç ay içinde bitirilmesine imkan olmayan hallerde sulh yargıcının vereceÄŸi karar üzerine bu süre uzatılabilir.

Defter ve vesikaların incelenmesi sırasında kanuna aykırı görülen olaylar ve hesap durumları tutanakla tespit olunur. Mükellef bu tutanakları imzadan çekindiÄŸi takdirde, bahis mevzu olayları ve hesap durumlarını ihtiva eden defter veya vesikalar aramanın mevzuu ile ilgili vergi ve cezalar kesinleÅŸinceye kadar kendisine geri verilmez.

Aramalı inceleme geçiren ilgili kiÅŸiler inceleme tutanaklarına diledikleri itiraz ve açıklamaları kaydedebilirler.

Aramalı inceleme geçiren ilgili kiÅŸiler bu tutanakları her zaman imzalıyarak defter ve vesikalarını geri alabilirler. Ancak, bu defter ve vesikaların suç delili teÅŸkil etmemesi ÅŸarttır.

Yoklama                        

Yoklama, mükellefler ve mükellefiyetle ilgili maddi olayları, kayıtları ve mevzuları araÅŸtırmak ve tespit etmektir. ÖrneÄŸin vergi levhasının tasdik ettirilip ettririlmediÄŸi, kayıt nizamı hükmlerine uyulup uyulmadığı gibi.

Yoklama yapmaya yetkililer aşağıdadır:

- Vergi dairesi müdürleri;

- Yoklama memurları;

- Yetkili makamlar tarafından yoklama iÅŸi ile görevlendirilenler;

- Vergi incelemesine yetkili olanlar.

Yoklama yapanların elinde yoklama yetkilerini gösteren fotoÄŸraflı resmi bir vesika bulunur. Yoklama yapanlar bu vesikayı, kendilerinden sorulmasa bile, nezdinde yoklama yapılan kimseye gösterirler.

Yoklama her zaman yapılabilir. Yoklamanın ne zaman yapılacağı ilgiliye haber verilmez,

Yoklama sonucu tutanak niteliÄŸinde olan "yoklama fiÅŸine" geçirilir. Bu fiÅŸler yoklama yerinde iki nüsha tanzim olunarak tarihlenir, bulunursa nezdinde yoklama yapılana veya yetkili adamına imza ettirilir; bunlar bulunmaz veya imzadan çekinirlerse keyfiyet fiÅŸe yazılır ve yoklama fiÅŸi polis, jandarma, muhtar veya ihtiyar meclisi üyelerinden birine imzalatılır.

Yoklama fiÅŸlerinin birinci nüshası yoklaması yapılan ÅŸahıs veya yetkili adamına bırakılır. Bunlar bulunmazsa bilinen adresine 7 gün içinde posta ile gönderilir.

Bilgi Verme                       

Mükellefler veya mükelleflerle iÅŸlem yapan diÄŸer gerçek ve tüzelkiÅŸiler, Maliye Bakanlığının veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların istiyecekleri bilgileri vermeye mecburdurlar.

Bilgiler yazı veya sözlü istenilir. Sözle istenen bilgileri vermeyenlere keyfiyet yazı ile tekit ve cevap vermeleri için kendilerine münasip bir mühlet tayin olunur.

Bilgi istenmek üzere ilgililer vergi dairesine zorla getirilemez.

Kendilerinden bilgi istenilen gerçek ve tüzelkiÅŸiler, özel kanunlarda yazılı mahremiyet hükümlerini ileri sürerek, bilgi vermekten imtina edemezler.

- Posta, Telgraf ve Telefon İdaresinin muhabereler hakkında tutmaya mecbur olduğu mahremiyet saklıdır,

- Hekimlerden, diÅŸ hekimlerinden, diÅŸçilerden, ebelerden ve saÄŸlık memurlarından hastaların hastalıklarının nev'ine müteallik bilgiler istenemez,

- Avukatlardan ve dava vekillerinden kendilerine tevdi olunan iÅŸler veya görevleri dolayısıyle muttali oldukları ahval ve hususların bildirilmesi istenemez; ÅŸu kadar ki, bu yasak müvekkil adlariyle vekalet ücretlerine ve giderlerine ÅŸamil deÄŸildir,

- Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu'nun 88'inci maddesi gereÄŸince gösterilmesi veya teslimi caiz olmıyan evrakın muhteviyatı hakkında bilgi istenemez. Åžu kadar ki, doÄŸrudan doÄŸruya vergi ile ilgili olmak üzere, bu gibi evraka müsteniden doÄŸan borçların miktarlarına ve alacakların adlarına ait bilgiler istenebilir.